Biografia

Urodziłem się 22 X 1955 r. w Krakowie, na krakowskim Kazimierzu, w domu przy ul. Józefa 19, graniczącym z drugiej strony z Placem Nowym, 10 lat po zakończeniu wojny. Mój ojciec był mechanikiem samochodowym po dwóch klasach szkoły zawodowej. Jego mama. a moja babcia, Maria Lis, jako dziecko została oddana przez rodziców na wieś jako służąca w gospodarstwie rolnym. Siostra ojca powiedziała mi, że jeszcze jesienią boso pasła na pastwiskach gęsi i krowy. Gdy podrosła, znaleziono jej dom żydowskiego adwokata na krakowskim Kazimierzu, gdzie pracowała jako służąca. Wyszła za mąż za Piotra Gadacza pracownika krakowskich tramwajów. Podczas wojny, by utrzymać rodzinę, sprzedawała chleb na Placu Nowym. Któregoś dnia został jej jeden bochenek. Chciała go sprzedać. Zaskoczyła ją godzina policyjna i łapanka. Uwięziona, została wywieziona do obozu koncentracyjnego w Auschwitz i zagazowana. W 1960 roku, gdy miałem pięć lat, ojciec zabrał mnie ze sobą do Oświęcimia, do obozu, poszukując dokumentów po zmarłej mamie. Do dzisiaj pamiętam obrazy baraków pełnych walizek, butów i włosów. Po uwięzieniu babci moim ojcem, wówczas piętnastoletnim, zaopiekowała się jego starsza o kilka lat siostra. Ojciec zdobywał umiejętności zawodowe u mechanika samochodowego, pana Sarapaty, który miał na podwórku zakład naprawy samochodów. Wielokrotnie, na jego polecenie, gdy były łapanki na Placu Nowym, otwierał bramę, by otoczeni mogli uciec przez podwórko na ulicę Józefa. Mama urodziła się na wsi, w Sieprawiu, nieopodal Myślenic. Pod koniec wojny kuzyn babci znalazł pustostan pożydowski na krakowskim Kazimierzu przy ul. Józefa. Babcia przeniosła się tam z córkami po śmierci męża. Tam poznał ją mój ojciec. W 1950 roku zawarli związek małżeński, z którego zrodziła się najpierw moja siostra Wanda w 1954 roku, a rok później ja. Mama była nauczycielką. Ukończyła liceum pedagogiczne. W pierwszych latach mojej szkoły była także moją nauczycielką i wychowawczynią. Pierwsze lata mojego dzieciństwa spędziłem na podwórku, z rówieśnikami, między ulicą Józefa a Placem Nowym. Biegaliśmy po piętrach zrujnowanych domów. Gdy babcia lub mama dały mi 50 groszy, mogłem na Placu Nowym kupić u sprzedających tam kobiet rożek z gazety wypełniony resztkami z andrutów. Był to smak dzieciństwa i szczęcie dziecka.

Zostałem posłany do przedszkola katolickiego prowadzonego przez Siostry Zakonne przy parafii Kanoników Regularnych. By zostać ministrantem, pierwszy egzamin zdałem w wieku pięciu lat. Był to egzamin z łaciny trydenckiej. Moją szkołą średnią było Technikum Mechaniczne w Zespole Szkół Mechanicznych numer 2 w Krakowie, obecnie imienia Kazimierza Górskiego. Wyniosłem ze szkoły ciekawość dla fizyki atomowej, którą fascynuję się do dzisiaj. Zostałem przyjęty na studia fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Droga życiowa poprowadziła mnie jednak gdzie indziej. Studia filozofii i teologii ukończyłem w 1982 r. na Papieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie. Moimi nauczycielami byli m.in. prof. Stanisław Grygiel, ks. prof. Michał Heller, ks. prof. Józef Życiński, ks. prof. Józef Tischner. W 1984 r. obroniłem doktorat na nowopowstałej Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie na podstawie rozprawy Wolność jednostki ludzkiej w filozofii G.W.F. Hegla pod kierunkiem ks. prof. J. Tischnera. W tym czasie rozpoczęły się także moje kontakty z prof. Barbarą Skargą, która stała się później moim drugim mentorem. Habilitację uzyskałem w 1990 r. na podstawie książki Wolność i odpowiedzialność. Rosenzweiga i Lévinasa krytyka Heglowskiej wolności ducha. Jej recenzentami byli: ks. prof. Józef Tischner, ks. prof. Tomasz Węcławski, prof. Barbara Skarga. Byłem stypendystą uniwersytetu Louvian-la-Neuve w Belgii, Catholic University of America w Waszyngtonie, Hebrew University w Jerozolimie, Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Głosiłem wykłady gościnne zagranicą, m.in. w: Ruhr Universität w Bochum, na uniwersytecie w Kassel, na uniwersytecie w Mińsku.

Od 1982 r. pracowałem w Instytucie Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie jako pierwszy asystent ks. prof. J. Tischnera i jego długoletni współpracownik. W 1984 r. zostałem adiunktem, a w 1991 docentem i kierownikiem katedry Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej. W latach 1991-1995 pełniłem funkcję dziekana Wydziału Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, byłem członkiem wielu komisji senackich, dyrektorem Wydawnictwa Naukowego i założycielem księgarni, założycielem i redaktorem naczelnym czasopisma Logos i Ethos. W latach 1986-1994 wydawałem wraz doktorem Bogdanem Baranem samizdatową serię filozoficzną Teksty filozoficzne, w której ukazały się m.in. przekłady E. Husserla, J. Patočki, E. Levinasa, M. Heideggera. By móc ją wydawać poza cenzurą, przywiozłem po stypendium w Waszyngtonie jeden z pierwszych przenośnych komputerów marki Osborn, który był 11-kilogramową walizką o pamięci RAM 64 kilobajty. Był to mercedes w stosunku do funkcjonujących wówczas w Polsce 16-kilobjatowych Amstradów. Kosztował mniej więcej tyle, co samochód marki Fiat 125p lub Łada Samara, które można było kupić w Pewexie. Zakupiłem także program, który dawał możliwość dorabiania polskich znaków. Czcionkę roman 12 przerabialiśmy na język polski prawie pół roku, gdyż na ekranie komputera, który miał wymiar 10 na 10 centymetrów, litera wyglądała jak słup telegraficzny, składający się z samych gwiazdek. Trzeba było ją wydrukować na dwóch rozkładówkach formatu A3 i krok po kroku dorabiać symetrycznie polskie znaki, nieustannie drukując wersje wstępne. Dzięki wytworzonym czcionkom mogliśmy dokonywać składu książek. Druk wykonywali podziemni drukarze.

Obok Papieskiej Akademii Teologicznej wykładałem także historię filozofii w Akademii Muzycznej w Krakowie i filozofię człowieka w Instytucie Pedagogiki UJ. W 1996 roku przeniosłem się do Warszawy. W latach 1996-1999 kierowałem katedrą filozofii religii w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1997 r. zostałem prof. nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego. Równolegle pracowałem jako prof. nadzwyczajny i kierownik katedry w Collegium Civitas od pierwszego roku jego powstania. W 2003 r. przeniosłem się z Uniwersytetu Warszawskiego do Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, gdzie pracowałem jako docent w Zakładzie Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej. Pełniłem tam także funkcję wicedyrektora. Założyłem tam i redagowałem serię filozoficzną „Klasyka Filozofii”. Opublikowaliśmy 16 tomów przekładów klasyków.

W 2008 roku powróciłem do Krakowa. Początkowo pracowałem w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego. Zostałem jego dyrektorem. Od małej jednostki rozbudowałem go do takich ram, iż osiągnął uprawnienia doktoratu w  dziedzinie filozofii. Założyłem także Interdyscyplinarne Centrum Badań Edukacyjnych, które stworzyło nowy program kształcenia nauczycieli w Polsce. W 2017 roku przeniosłem się na Wydział Humanistyczny AGH w Krakowie, gdzie pracuję do dzisiaj. Jednym z motywów zmiany uczelni była niezgoda na kierunek reform zachodzących w szkolnictwie wyższym. Nie mogłem już legitymizować tych reform i ponosić odpowiedzialności za instytut. Postanowiłem zostać szeregowym profesorem. Równolegle wykładam w Collegium Civitas, w Szkole Dziennikarstwa Jacka Żakowskiego.

Poza pracą na uczelni wykonywałem także róże inne funkcje. W latach 1999-2002 byłem koordynatorem w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych oraz zastępcą redaktora naczelnego Redakcji Encyklopedii w Wydawnictwie Naukowym PWN.W latach 2003-2007 pełniłem funkcję z wyboru przewodniczącego Komitetu Nauk Filozoficznych PAN. Byłem współzałożycielem i wieloletnim prezesem Polskiego Towarzystwa Filozofii Religii. Pełniłem funkcję przewodniczącego Polskiego Towarzystwa Etycznego z wyboru.

Uczestniczę w debatach telewizyjnych, radiowych, prasowych i książkowych na tematy etyczne, religijne i społeczne. Władam biernie i czynnie językiem niemieckim, angielskim i włoskim, biernie francuskim, hiszpańskim i rosyjskim. Wszystkich języków uczyłem się sam, głównie w oparciu o literaturę filozoficzną, gdyż ze szkoły średniej wyniosłem jedynie słabą znajomość języka rosyjskiego. Interesuję się filozofią człowieka, filozofią religii, filozofią dialogu, filozofią żydowską filozofią niemiecką francuską i włoską metafizyką i filozofią XX wieku, filozofią kultury.

prof. dr hab. Tadeusz Gadacz